Човештвото во зората на цивилизациите ги обожаваше среќата и среќата, кои во античка Грција се поистоветуваа со божицата Тихе, а во антички Рим со божицата Фортуна.
Името на вториот е познато на сите денес и може да се смета за семантичка аналогија (практично синоним) со зборовите „среќа“ и „судбина“.
Среќата и нејзиното тркало
Зборот „fortune“ е од староримско потекло, буквално од латински преведен како „судбина“. Првично, тој беше идентификуван со култот на среќата, кој настанал долго пред најславниот период на Римската империја, веројатно во Латиум, меѓу Италијанците, во периодот од 10 до 7 век п.н.е..
Можно е Латините да го обожавале овој култ уште пред да мигрираат на Апенинскиот полуостров и ја донеле оваа традиција со себе. Нема веродостојни факти кои го потврдуваат тоа, но со сигурност се знае дека Fortune се обожавало во Стариот Рим во 6 век п.н.е. Потврда за тоа е античкиот храм изграден од шестиот крал на антички Рим - Сервиус Тулиј на бреговите на реката Тибар - во периодот од 578 до 534 година п.н.е.
Првично, фармерите ја обожаваа Фортуна, прославувајќи ја Фортис Фортуна на 24 јуни секоја година. Се веруваше дека успешните комбинации на околности кои водат до богата жетва зависат од наклонетоста на божицата: топло време, врнежи, поплави на реките. Подоцна, традицијата на богослужба беше усвоена од сточарите, чие богатство исто така директно зависеше од плодноста на пасиштата.
Речиси во истиот историски период, антички Рим веќе имал своја божица на жетвата и плодноста - Церера, што фрла сомнеж врз римското потекло на Фортуна. Најверојатно, овој култ бил позајмен од Италијанците или од античките Грци и се развивал паралелно со традиционалната античка римска митологија.
Доцно римско богатство
Како и кога настанал култот на среќата во антички Рим не е со сигурност познато, но за време на нејзиниот врв, популарноста на божицата на судбината, божицата на среќата, била огромна. Илјадници олтари и капели посветени на Фортуна се расфрлани низ територијата на поранешната Римска империја, како и десетици илјади слики и гравури пронајдени на археолошки локалитети.
Ликот на божицата на судбината беше испечатен на антички монети, на предмети за домаќинството, на производи од занаетчии, на домашни жртвеници. Во однос на бројот на обожаватели, Fortune може да се спореди со Меркур, богот на материјалното богатство, трговијата и профитот.
Исто така, вреди да се напомене дека Фортуна е вклучена во култот на античките римски императори под името Фортуна Аугуста. Таа доби посебна почит во 19 п.н.е. - по победничкото враќање на Октавијан Август од Исток.
Божицата честопати била прикажувана со роговиден и тркало и опкружена со други персонификација: Фелиситас, Хиларитас, Конкордија, Фидес. Почнувајќи од првиот век од нашата ера, Фортуна честопати била прикажана со Изида, божицата на женственоста и мајчинството.
Покрај античкиот храм на Сервиус Тулиј, подигнат во 6 век п.н.е на реката Тибар, други величествени храмови подоцна биле посветени на Фортуна. Во 194 п.н.е., бил изграден храмот на Фортуна Примигенија, во 180 година п.н.е., Храмот на Фортуна Еквита и во 101 година п.н.е., храмот на среќата на овој ден.
Славата на божицата на судбината продолжила и по падот на Римската империја. Култот се раширил низ земјите од Западна Европа и неофицијално постоел низ средниот век. Тие не заборавија на божицата во периодот на Њу Ејџ, именувајќи астероид откриен во 1852 година во нејзина чест.
Денес, зборот „богатство“ почесто се поврзува не со античкото римско божество, туку со среќата и судбината. Во секое казино има тркало на среќата (рулет), а изразот „миленик на среќата“ е цврсто вкоренет во општеството, што значи среќен човек кој има среќа во сите потфати.
И покрај транзицијата кон дигиталната ера, огромен број луѓе ширум светот сè уште се потпираат повеќе отколку на здрав разум и точни пресметки, туку на среќа. Изразот „доверете го богатството“ се чини дека никогаш не старее, иако денес улогата на божицата се повеќе ја игра рандомизатор или псевдо-случаен генератор на броеви.
